Najlepsze zioła dla zdrowych jelit, żołądka i poprawę pracy układu pokarmowego

Najczęściej stosowane zioła wspomagające prawidłowe funkcjonowanie jelit i żołądka to mięta, rumianek, melisa, koper włoski, dziurawiec i nagietek. Sięgamy po nie intuicyjnie, najczęściej gdy doskwiera nam ból brzucha, nudności, wzdęcia czy przelewania w brzuchu. Jednak każdy gatunek z tych roślin ma swój kierunek działania i dobrze wiedzieć, kiedy który surowiec zielarski wybrać.

Zioła na jelita stosowane od setek lat

Na przełomie wieków, w różnych kulturach, stosowano leki ziołowe. Na dolegliwości związane z układem pokarmowym w starożytnym Egipcie sięgano po kolendrę i miętę. Z kolei imbir i kurkuma są najbardziej znanymi gatunkami ziół stosowanymi w tradycyjnej medycynie chińskiej i ajurwedyjskiej. Średniowieczni mnisi uprawiali rośliny ziołowe w przyklasztornych ogrodach i to głównie oni, wśród ludności, znali się na ziołolecznictwie. Właściwości kopru, rumianku czy goryczki nie były im obce. Równolegle w czasie tzn. babki lub wiedźmy zajmowały sie zielarstwem i leczyły okoliczną biedotę. Ich "tajemna" wiedza przekazywana i rozwijana była z pokolenia na pokolenia, z matki na córkę i przetrwała do dnia dzisiejszego. W XII wieku Hildegarda z Bingen propagowała dietę i liczne zioła dla zachowania zdrowia układu pokarmowego, a były to m.in.: szałwia, koper, piołun , mniszek i chrzan. W XVII w powstała pierwsza wersja ziół gorzkich wspomagających układ trawienny autorstwa Dr Urban Hjärne, która finalnie w XX w została dopracowana przez Marię Treben i opublikowana w książce " Apteka Pana Boga".

Właściwości ziół szwedzkich wg Marii Treben - czytaj artykuł

Ziółka i mieszanki rozkurczowe, czyli coś na ból brzucha i nudności

Częstą dolegliwością, która doskwiera nam ze strony brzucha jest ból, nadmierne spięcie mięśni gładkich, wzdęcia, niestrawność i nudności. Takie objawy mogą pojawić się u każdego z nas, w momencie, kiedy pijemy niedostateczną ilość wody, a jemy spore ilości błonnika, po spożyciu wzdymających potraw takich jak strączki czy kapusta, po przejedzeniu lub gdy spożyjemy coś nieświeżego. Aby zniwelować te problemy warto sięgać po ziółka oraz ziołowe przyprawy.

Mieszanka ziół prowansalskich dodana do potrawy zmniejszy jej wzdymające działanie. Herbatka z nasion kopru włoskiego czy kminku pomoże zlikwidować wzdęcie i spięty brzuch.

Napar z rumianku, liści melisy lub ziela dziurawca złagodzi skurcze ze strony przewodu pokarmowego.

Liście mięty pieprzowej lub polnej wspomagają trawienie i pracę żołądka, działają rozkurczająco na mięśnie gładkie żołądka oraz jelit i odświeżająco na nudności. Tutaj pomoże też kawałek imbiru, przeżuwany w ustach.

Zioła na zespół jelita drażliwego

Zespół jelita drażliwego IBS to powtarzające się zaburzenia ze strony układu pokarmowego, takie jak: przewlekłe bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia, a czasem biegunki, niekoniecznie sprowokowane widocznymi czynnikami. Przyczyny tego zespołu nie do końca są poznane, prawdopodobnie dużą rolę gra tutaj stres, nieprawidłowa dieta i siedzący styl życia. Natomiast sposób radzenia sobie z nimi, najczęściej dostosowany jest do potrzeb konkretnej osoby. Herbatki ziołowe mogą działać wspomagająco, by załagodzić dokuczliwe objawy.

Liście mięty pieprzowej (Mentha piperita) działają rozkurczowo, przeciwbólowo i przeciwzapalnie. Łagodzi skurcze jelit, zmniejsza wzdęcia, poprawia procesy trawienne.
Nasiona kopru włoskiego (Foeniculum vulga) działa wiatropędnie, rozkurczowo, przeciwbakteryjnie. Łagodzi skurcze, redukuje wzdęcia, wspomaga trawienie.
Korzeń imbiru (Zingiber officinale) ma działanie przeciwzapalne i przeciwwymiotne. Łagodzi nudności, wspomaga trawienie.
Koszyczek rumianku (Matricaria chamomilla) działa przeciwzapalnie i uspokajająco. Zmniejsza napięcie mięśni gładkich jelit, wspomaga leczenie zapaleń.
Korzeń lukrecji (Glycyrrhiza glabra) działa przeciwzapalnie i ochronnie na błony śluzowe. Łagodzi stany zapalne, wspiera leczenie wrzodów.
Liść melisy (Melissa officinalis) Ma działanie uspokajające i przeciwskurczowe. Łagodzi napięcie nerwowe, redukuje objawy IBS.

Bardzo ważnym elementem, o który należy zadbać przy IBS to prawidłowa flora bakteryjna, którą można wspomagać za pomocą probiotyków czyli np. inuliną pozyskiwaną z korzenia cykorii.

Zioła na uchyłki jelita grubego

Uchyłki jelita grubego zyskały miano choroby cywilizacyjnej. To dolegliwość często prowokowana złą dietą, o niskiej zawartości błonnika pokarmowego oraz predyspozycje genetyczne. W dużym skrócie są to uwypuklenia błony śluzowej okrężnicy, które mogą prowadzić do zapalenia jelita grubego i wielu powikłań. W łagodnym stadium tej dolegliwości wprowadza się do codziennej diety błonnik rozpuszczalny, który ułatwia oczyszczenie jelit. Fitoterapia zaleca również kilka gatunków ziół.

Nasiona babki płesznik (Plantago psyllium) Działają przeczyszczająco, łagodząco na błony śluzowe. Nasilają perystaltykę jelit, łagodzą stany zapalne w uchyłkach. Spożywane po uprzednim namoczeniu, wydzielają śluz powlekający błonę śluzową jelit.
Siemię lniane wypróżnianie, zmniejsza podrażnienia błon śluzowych. Podobnie jak babka płesznik, wydzielają śluzy powlekające błonę śluzową przewodu pokarmowego i oczywiście jelit.
Napary z kopru włoskiego i kminku wykazują działanie rozkurczowe wspomagają wydzielanie soków żołądkowych i proces trawienia (j.w)

Mięta pieprzowa poprawia pracę jelit, zapobiega wzdęciom, a liść melisy "uspokaja" żołądek, rozluźnia, łagodzi ból i wzdęcia. Zarówno liście melisy jak i mięty należy zaparzać i spożywać w postaci naparu.
W uchyłkowatości jelita grubego należy unikać twardych, trudnych do strawienia pokarmów, orzechów, nasion, które mogą utknąć w uchyłkach. Należy spożywać lekkostrawne posiłki oraz odpowiednią ilość płynów. Należy również zadbać o prawidłową mikroflorę bakteryjną poprzez uzupełnianie bakterii jelitowych.

Jak poprawić perystaltykę i dbać o jelita

By pozytywnie wpłynąć na prawidłową pracę jelita cienkiego i grubego należy zacząć od wprowadzenia do swojego stylu życia zbilansowanej diety bogatej w błonnik pokarmowy, odpowiedniego nawodnienia organizmu oraz aktywności fizycznej. Dodatkowo warto stosować zioła na poprawę pracy jelit

Wspomniane wcześniej nasiona lnu i babki płesznik - wydzielając śluzy ułatwiają przesuwanie się i formowanie mas kałowych. Łagodzą zaparcia, wspomagają ruchy perystaltyczne. Len to roślina o dużych właściwościach prozdrowotnych, szczególnie znana jako zioło na cholesterol. Nasiona są źródłem kwasów omega-3 a konkretnie kwasu alfa-linolenowego (ALA) , lignanów i błonnika rozpuszczalnego i nierozpuszczalnego oraz roślinnego białka.
Liść senesu, kora kruszyny, korzeń rzewienia - do sporadycznego stosowania w razie nieustępującego zaparcia. Zawierają antrazwiązki stymulujące perystaltykę. Mają działanie silnie przeczyszczające. Niestety długotrwałe stosowanie może doprowadzić do atonii jelit (brak ruchów) lub do zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu.
Korzeń mniszka lekarskiego (Taraxacum officinale) to bardzo łagodny środek przeczyszczający. Ważniejszą zaletą jest stymulowanie wydzielania żółci przez wątrobę, którą dodatkowo wspiera. Stymuluje wydzielanie żółci, wspomaga trawienie.
Korzeń prawoślazu lekarskiego (Althaea officinalis) wydziela śluzy, które działają ochronnie na błony śluzowe, pobudzają perystaltykę jelit, ułatwiają przesuwanie się mas kałowych. Łagodzi podrażnienia, wspomaga trawienie, działa łagodnie przeczyszczająco.

Owoce biedrzeńca anyżu (Pimpinella anisum) pobudza wydzielanie soków trawiennych, działa rozkurczowo, na mięśnie gładkie układu pokarmowego, łagodzi wzdęcia, działa łagodnie przeczyszczająco.

Na rynku dostępnych jest mnóstwo preparatów ziołowych, mieszanek i ziołowych herbatek na trawienie, suplementów diety na poprawę funkcjonowania układu pokarmowego. Jednak nie mogą one zastąpić prawidłowej diety i zdrowego stylu życia. Odpowiednio dobrane zioła mogą pomóc w problemach żołądkowo-jelitowych. Jednak jeśli te problemy występują zbyt często lub z dużym nasileniem należy skonsultować się z lekarzem.

Stosowanie kuracji zielarskich należy skonsultować ze specjalistą. Osoby zażywające leki lub chore, kobiety w ciąży i w trakcie karmienia piersią oraz dzieci powinny skonsultować się z lekarzem przed zastosowaniem opisanych ziół.

Bibliografia:

Ożarowski, A., Jaroniewski, W. "Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie", PZWL, 1987; Warszawa.
Strzelecka, H., Kowalski, J. "Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa", PWN, 2000; Warszawa.
K. Bone, S. Mills "Principles and Practice of Phytotherapy: Modern Herbal Medicine" Churchill Livingstone Elsevier; 2013
Weiss, R. F. "Herbal Medicine: Classic Edition" Thieme Publishing Group, 2001; New York
Grigoleit, H. G., Grigoleit, P. "Pharmacology and preclinical pharmacokinetics of peppermint oil." Phytomedicine 12.8 (2005): 612-616.
Langmead, L., Rampton, D. S. "Review article: herbal treatment in gastrointestinal and liver disease--benefits and dangers." Alimentary pharmacology & therapeutics 15.9 (2001): 1239-1252.
Wichtl, M. "Herbal Drugs and Phytopharmaceuticals." CRC Press, 2004.

Autor artykułu:

Autor artykułu Beata Widlińska-Wojtasik Zielnik Jagi mgr inż. Beata Widlińska-Wojtasik

Absolwentka Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie na kierunku Żywienie Człowieka, dietetyk z wieloletnim stażem oraz technik farmaceutyczny
Opinie i porady autora z zakresu zdrowego odżywiania i fitoterapii: