ZIOŁA PRZECIWZAPALNE, ROŚLINY ŁAGODZĄCE BÓL I GORĄCZKĘ ORAZ PRZECIWSKAZANIA DO ICH STOSOWANIA 

Zioła przeciwzapalne zawierają substancje, które mają zdolność do hamowania produkcji mediatorów zapalenia, takich jak prostaglandyny i cytokiny. Rośliny te dodatkowo wykazują działanie antyoksydacyjne, czasem łagodzące ból.  Do takich ziół z pewnością należy kurkuma, pokrzywa, czarci pazur, szałwia, ale i wiele innych. Mimo, że są to naturalne środki przeciwzapalne, to również należy stosować je z ostrożnością. Zioła przeciwzapalne mogą być alternatywą dla tradycyjnych leków przeciwzapalnych, których jak wskazują dane coraz bardziej nadużywamy.

Co to jest stan zapalny?

Zapalenie jest naturalną, obronną reakcją organizmu na działanie czynników patogennych lub uszkodzenie tkanek. Jest to złożony proces odpornościowy mający na celu ograniczenie stanu zapalnego oraz zwalczanie go, usuwanie martwych elementów tkanek i komórek, ich naprawy oraz zwalczenie infekcji. Na ogół jest to zjawisko pożądane, prowadzące do samoleczenia organizmu - gojenia ran, eliminacja drobnoustrojów, regulacja układu odpornościowego. Jednak w niektórych schorzeniach stany zapalne występują zbyt często, utrzymują się za długo i rozprzestrzeniają się. Doprowadza to do uczucia długotrwałego, silnego bólu, niemożliwości wykonania ruchu np. kończyną, długo utrzymującej się wysokiej gorączki. Długotrwałe stany zapalne mogą doprowadzić do poważnych dolegliwości zdrowotnych, dlatego należy je kontrolować. 

Tradycyjne środki przeciwzapalne i przeciwbólowe

W medycynie konwencjonalnej istnieje szczegółowo opisana drabinka leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych oraz przeciwgorączkowych z konkretnymi zaleceniami. Niektóre z nich można stosować tylko w warunkach szpitalnych pod kontrolą lekarzy w celu leczenia chorób. Istnieją także takie, które możemy kupić nie tylko w aptekach, ale i nawet w zwykłych sklepach spożywczych. Oczywiście to bardzo dobrze, że produkty te są łatwo dostępne, bo czasem są nam niezbędne. Jednak sami powinniśmy rozważać w którym momencie możemy z nich skorzystać, a kiedy lepiej zrezygnować. Mowa tutaj o niesteroidowych lekach przeciwzapalnych (NLPZ). Zastosowanie tych leków jest czasem niezbędne, dzięki temu można zredukować silny ból lub wysoką gorączkę. Niestety coraz częściej docierają do nas informacje, że leki te są przez nas nadużywane, a zbyt częste stosowanie dużych ilości NLPZ może doprowadzić do powstania poważnych problemów zdrowotnych. Warto rozważyć, czy każda sytuacja kiedy chcemy sięgnąć po tą grupę leków, tego wymaga.

Sprawdź, które zioła przeciwzapalne warto mieć w domowej apteczce

Moment, w którym odczuwamy ogromny ból uniemożliwiający funkcjonowanie lub mamy ostry stan zapalny i wysoką gorączkę, to nie czas na organizację ziołowej apteczki. Dobrze przygotować ją sobie wcześniej, na sytuację awaryjną. Ziół o działaniu przeciwzapalnym jest wiele, w tym również z naszych rodzimych pól. Oto niektóre z nich:

Nagietek lekarski na stany zapalne skóry

Kwiat nagietka lekarskiego znany jest ze swoich właściwości wspomagających gojenie się ran. Nagietek łagodzi podrażnienia, stany zapalne skóry po oparzeniach słonecznych i ukąszeniach owadów. Ma także właściwości przeciwzapalne oraz przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. Kwiat ten często jest składnikiem kremów i balsamów przeznaczonych dla osób z chorobami skórnymi t.j: łuszczyca, atopowe zapalenie skóry czy odleżyny. Herbatka z kwiatów nagietka wykazuje podobne działanie. 

Szałwia lekarska - na ból i infekcję dziąseł

Szałwia lekarska to zioło o właściwościach antyoksydacyjnych. Hamuje wolne rodniki, przed uszkodzeniem oksydacyjnym komórek, które to może doprowadzić z kolei do stanu zapalnego. Ma właściwości przeciwzapalne oraz łagodzi ból m.in ból gardła, bóle menstruacyjne. Napar z ziela szałwii polecany jest w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła oraz przyzębia. Jest też ziołem, które wspomaga odporność organizmu i chroni go przed nadmierną odpowiedzą immunologiczną, która może doprowadzić do zapalenia. Napar z szałwii można spożywać, wykonywać z niego płukanki oraz inhalacje.

Kora dębu - przeciwzapalne kąpiele i okłady

Wywar z kory dębu ma właściwości ściągające, co szczególnie korzystne gdy zapaleniu towarzyszy obrzęk. Taniny z kory dębu obkurczają rozszerzone naczynia krwionośne zmniejszając ukrwienie, wysięk i opuchliznę. Substancje aktywne z kory dębu hamują powstawanie mediatorów procesów zapalnych, działają antybakteryjnie, przeciwwirusowo oraz wspomagają gojenie się ran, wrzodów, odleżyn. Wywar z kory dębu przeznaczony do stosowania zewnętrznego w postaci kompresów, płukanek, kąpieli, ewentualnie do płukania jamy ustnej i gardła. 

Przeciwskazanie: nie należy stosować kory dębu przez dłuższy czas, gdyż może powodować ona podrażnienie i wysuszenie śluzówki, skóry lub podrażnienie przewodu pokarmowego.

Koszyczek rumianku - łagodny i łagodzący napar

Jest to zioło łagodne, bo bardzo rzadko powoduje skutki uboczne oraz łagodzące, a zarazem wszechstronne. Herbatka do picia, wykazuje działanie przeciwzapalne na przewód pokarmowy tj. żołądek, jelita, ale też gardło, jamę ustną. Łagodzi kolki. To za sprawą wielu substancji aktywnych zawartych w koszyczku rumianku: apigenina, luteolina, kwercetyna, chamazulen, kumaryny i olejki eteryczne. Hamują one powstawanie mediatorów zapalenia, działają antyoksydacyjnie, a także wspierają układ odpornościowy. napar stosowany zewnętrznie na skórę w postaci okładów, kompresów, kąpieli i płukanek łagodzą podrażnienia skory i błon śluzowych.

Korzeń prawoślazu - naturalny środek na ból gardła

Korzeń prawoślazu jest śluzowym surowcem zielarskim. To znaczy, ze pod wpływem wody wydziela śluzy o dobroczynnych właściwościach. Substancje aktywne zawarte w korzeniu prawoślazu działają powlekająco, łagodząco, mogą także hamować wydzielanie mediatorów zapalnych oraz działają antyoksydacyjnie. Syrop z tego surowca zmniejsza stany zapalne gardła i krtani,  a także górnych dróg oddechowych i łagodzi kaszel. Herbatka wpływa kojąco na zapalenie układu pokarmowego, chorobę wrzodową czy zespół jelita drażliwego. Zewnętrznie stosuje się napar do okładów, kompresów i przemywania uszkodzeń skóry, wymagających nawilżenia, powlekającego działania np. poparzeń słonecznych, podrażnień.

Zielona herbata - mocne właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne

Zielona herbata znana jest na całym świecie jako źródło antyoksydantów. Szczególnie bogata jest w katechiny - pigallokatechinę galusan (EGCG) posiadające silne właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Związki te hamują powstawanie mediatorów zapalenia oraz czynnika martwicy nowotworów TNF-α. Dodatkowo zielona herbata redukuje stres oksydacyjny, chroni stawy i tkankę chrzęstną przed degeneracją u osób borykających się z reumatyzmem. Zielona herbata stanowi czynnik profilaktyczny zdrowia układu krążenia, gdyż chroni przed miażdżycowym stanem zapalnym naczyń krwionośnych. 

Przeciwskazaniem do stosowania zielonej herbaty jest nadwrażliwość na kofeinę i teinę, nadciśnienie oraz zaburzenia jelitowe. W takich przypadkach należy spożywać herbatę z umiarem. Zielona herbata może również wpływać na wchłanianie leków.

Kłącze kurkumy - niezastąpione w problemach reumatycznych

Kurkuma to przyprawa o bardzo dobrej opinii. Stosowana w dużych ilościach szczególnie w kuchni indyjskiej. Kłącze kurkumy zawiera m.in kurkuminę o silnym działaniu przeciwzapalnym. Hamuje powstawanie wielu czynników zapalnych. Hamuje procesy zapalne na wielu ścieżkach metabolicznych oraz wykazuje silne działanie antyoksydacyjne, chroniące tkanki przed uszkodzeniem.  Wpływa na aktywność enzymów wpływających na detoksykację komórek i redukcję stanów zapalnych organizmu. Szczególnie zalecana jest osobom borykającym się ze dolegliwościami związanymi ze stanem zapalnym m.in zapalenie stawów, choroby zapalne układu pokarmowego, krążenia, oddechowego czy o dużym ryzyku chorób nowotworowych. Kurkuma powinna znaleźć się w kuchni każdego z nas jako przyprawa do codziennych dań. Szczególnie zalecana jest w towarzystwie czarnego pieprzu, by zwiększyć jej biodostępność. 

Przeciwskazaniem do stosowania kurkumy obok alergii na tą przyprawę są schorzenia pęcherzyka żółciowego i zaburzenia krzepliwości krwi. Jeśli przyjmowane są leki, należy skonsultować się, czy nie wchodzą w interakcję z kurkumą. 

Czarci pazur na problemy z układem ruchu

Czarci pazur, a inaczej Harpagophytum procumbens to zioło znane osobom cierpiącym na choroby reumatyczne. Zioło to hamuje mediatory zapalne, nie pozwalając na rozwijanie się tego stanu w organizmie. Wpływa na układ immunologiczny, modulując go, łagodząc jego zbyt silną odpowiedź. Ma silne właściwości antyoksydacyjne, redukuje wolne rodniki i zmniejsza uszkodzenia np stawów, przez nie wywołane. Czarci pazur szczególne zastosowanie ma w chorobach reumatycznych stawów, bolach mięśniowych i stawowych, a także problemach trawiennych.

Przeciwskazanie: mimo, że dla większości osób zioło to jest bezpieczne to przeciwskazaniem do jego stosowania będzie choroba wrzodowa żołądka, refluks, kamica żółciowa i choroby serca, a także zażywanie leków przeciwzakrzepowych, na nadciśnienie i przeciwcukrzycowych. 

Powyższe gatunki to tylko mała garstka z całego zielnika ziół łagodzących stany zapalne. Wiele z nich można stosować, nie tylko w "fazie ostrej". Zioła takie jak np. kurkuma, imbir, rumianek, dzika róża mogą znaleźć się w naszej codziennej diecie, jako higiena zdrowego życia. Łatwiej zapobiegać wielu chorobom niż je leczyć. Natomiast gdy dopadnie nas np. przeziębienie wtedy możemy sięgnąć po kwiat lipy, korzeń prawoślazu, korę wierzby czy owoc dzikiej róży by ulżyć sobie w nieprzyjemnych objawach przeziębienia czy grypy. 

Przeciwskazania do stosowania naturalnych ziół 

Przed rozpoczęciem stosowania jakiegokolwiek z ziół, zaleca się skonsultowanie się z lekarzem, zwłaszcza jeśli istnieją choroby lub są przyjmowane inne leki. Zioła mogą wpływać na wchłanianie leków w przewodzie pokarmowym lub wchodzić z nimi w interakcję. Nie należy stosować ziół jeśli występuję alergia. Warto także zasięgnąć rady zielarza lub fitoterapeuty. Kobiety w ciąży, karmiące oraz dzieci powinny skonsultować się z lekarzem, przed rozpoczęciem zioło terapii.

 

Poznaj również najlepsze ZIOŁA NA SERCE I UKŁAD KRWIONOŚNY i ZIOŁA NA CHOLESTEROL

 

Bibliografia:

Hewlings, S. J., & Kalman, D. S. (2017). Curcumin: A review of its’ effects on human health. Foods, 6(10), 92.

Singh, B. N., Shankar, S., & Srivastava, R. K. (2011). Green tea catechin, epigallocatechin-3-gallate (EGCG): Mechanisms, perspectives and clinical applications. Biochemical Pharmacology, 82(12), 1807-1821.

Denner, S. S. (2007). A review of the efficacy and safety of devil’s claw for pain associated with degenerative musculoskeletal diseases, rheumatoid, and osteoarthritis. Holistic Nursing Practice, 21(4), 203-207.

Preethi, K. C., Kuttan, G., & Kuttan, R. (2009). Anti-inflammatory activity of flower extract of Calendula officinalis Linn. and its possible mechanism of action. Indian Journal of Experimental Biology, 47(2), 113-120.

Baricevic, D., & Sosa, S. (2003). Pharmacological and biological activity of Salvia officinalis L. (Sage). Phytotherapy Research, 17(9), 111-114.

McKay, D. L., & Blumberg, J. B. (2006). A review of the bioactivity and potential health benefits of chamomile tea (Matricaria recutita L.). Phytotherapy Research, 20(7), 519-530.

Chakraborty, A., Brantner, A. H. (2004). Antitussive effect of Althaea officinalis root extract and polysaccharides against citric acid-induced cough reflex in guinea pigs. Phytomedicine, 11(4), 362-368.

Jan Górski, Ryszard Grucza, Jerzy Żołądź, "Fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny”,  PZWL, 2021

 

Autor artykułu:

   mgr inż. Beata Widlińska-Wojtasik 

Absolwentka Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie na kierunku Żywienie Człowieka, dietetyk z wieloletnim stażem oraz technik farmaceutyczny 
Opinie i porady autora z zakresu zdrowego odżywiania i fitoterapii:

• Tomasiak, M. Świerc „Przez Polskie Góry. Przewodnik Biegacza" wyd. Helion Gliwice, 2016
• https://finanse.wp.pl/szynka-z-puszki-to-skory-i-chemia-6114653062973569a
• https://www.fakt.pl/wydarzenia/polska/szynka-z-puszki-to-skory-i-chemia/8rkpgbl
• Dietetyk w ogólnoeuropejskim projekcie Preventomics: https://preventomics.eu/